O ρυθμός μας: Δεν υπάρχουν tantrums, μόνο συναισθήματα

Tantrum: μια λέξη που κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποια είναι η ρίζα της. Γερμανική, ουαλική, αγγλική ή γαλλική, σημασία έχει πως σήμερα έχει αποκτήσει ένα αρνητικό πρόσημο, και συναντάται πολύ συχνά όταν μιλάμε για παιδιά μικρής ηλικίας.

Σίγουρα έχετε υπάρξει αυτόπτες μάρτυρες κάποιου παιδιού, είτε δικού σας είτε κάποιου φίλου ή και αγνώστου, που μέσα στην αναστάτωσή του ξάπλωσε στο έδαφος και άρχισε να χτυπάει πόδια-χέρια και να φωνάζει, να κλαίει ή και τα δύο (π.χ. εκεί στα ταμεία του σούπερ-μάρκετ, όπου συνήθως τα παιδιά έχουν βομβαρδιστεί με αμέτρητα ερεθίσματα). Σίγουρα δεν θα γλιτώσατε από την «λαίλαπα» που λέγεται “terrible twos” ή “horrible threes”, εκεί που συναντώνται τα περισσότερα tantrums, σωστά; Όμως πως θα νιώθατε αν μοιραζόμουν μαζί σας την άποψη πως, στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν tantrums, παρά μόνο συναισθήματα;

Πότε αρχίσαμε να κατηγοριοποιούμε και να μειώνουμε τα αμέτρητα συναισθήματα που μπορεί να βιώνει ένας άνθρωπος μέσα σε λίγα λεπτά, και να τους βάζουμε μια ταμπέλα, η οποία στην πραγματικότητα δεν σημαίνει απολύτως τίποτα;

Η λέξη tantrum προδιαθέτει πάντα αρνητικά έναν γονιό απέναντι προς παιδί του. Πλέον έχει ταυτιστεί με την άλογη συμπεριφορά, την αναίτια έκρηξη, την αμηχανία και το πείσμα, και, συνήθως, δεν αντιμετωπίζεται όπως ακριβώς είναι, δηλ. δεκάδες συναισθήματα που κατακλύζουν έναν εγκέφαλο, και που χρειάζονται την βοήθειά μας για να έλθουν σε ισορροπία και να είναι διαχειρίσιμα. Όχι να εξαλειφθούν, ούτε να ματαιωθούν, αλλά να κατανοηθούν.

Αν δεν είχε επινοηθεί ποτέ ο όρος tantrum τι θα συνέβαινε; Το πιθανότερο θα ήταν πως κάποια άλλη τυχαία λέξη θα υπήρχε που θα υποτιμούσε, θα αγνοούσε και θα μείωνε τα συναισθήματα των παιδιών. Μια μόνο λέξη που θα υπερκάλυπτε αυτό που θα έπρεπε να αναγνωρίσουμε σαν «θυμό», «απογοήτευση», «ματαίωση», «ανησυχία», «άγχος», «κούραση», «πείνα», «μοναξιά», «φόβο», «ντροπή», «αναστάτωση» και τόσα, τόσα άλλα. Η λέξη tantrum μας εμποδίζει από το να αναγνωρίσουμε όλα τα παραπάνω, και να τα συναισθανθούμε.

Αντί, λοιπόν, να επικεντρωθούμε στο να αφουγκραστούμε αυτά τα συναισθήματα και τις ανάγκες του παιδιού, προσπαθούμε να σταματήσουμε το αμήχανο «tantrum». Εκεί που ένα παιδί νιώθει πιο ευάλωτο, φορτισμένο με συναισθήματα τα οποία έχει εκτός ελέγχου, εκεί έρχεται ένας ενήλικας και τα ακυρώνει, τα τσουβαλιάζει, τα αγνοεί, το κάνει χειρότερο.

Δεν υπάρχει καμία ουσιαστική και αποτελεσματική συμβουλή εκεί έξω για το «πώς να αντιμετωπίσετε ένα tantrum”. Aυτό συμβαίνει γιατί τέτοιου είδους άρθρα μπορεί μεν να παρέχουν μια, δύο, τρεις λύσεις για το «πρόβλημα», όμως δεν λαμβάνουν υπόψιν τους το σημαντικότερο στοιχείο: τη προσωπικότητα του παιδιού, τις συνθήκες, την ηλικία, τις ανάγκες του, τις σκέψεις του, και τόσα ακόμα. Φανταστείτε να αντιμετωπίζατε μια μεγάλη συναισθηματική ένταση του/της συντρόφου σας ή μια ματαίωση κάθε φορά με έναν μόνο τρόπο, χωρίς να λάβετε υπόψιν σας γιατί συνέβη η έκρηξη, τι τον/την οδήγησε σε αυτό, σε τι κατάσταση ήταν, πώς μπορεί να αισθάνεται τώρα κτλ. Σίγουρα θα ήταν γελοίο, μειωτικό, και θα πυροδοτούσε ακόμα χειρότερες αντιδράσεις, χωρίς να του/της συμπαρασταθείτε και να βοηθήσετε αληθινά και ουσιαστικά. Αυτό ακριβώς όμως πρεσβεύει και η λέξη “tantrum”: μια λέξη για όλα τα συναισθήματα, μια αρνητική κατάσταση που πρέπει να εξαλειφθεί και να απομακρυνθεί γρήγορα από κοντά μας.

Μια κατάσταση που πρέπει να απομακρυνθεί γρήγορα από κοντά μας: Το να συγκεντρωθείς και να ακούσεις τις ανάγκες και τα συναισθήματα του παιδιού, ειδικά σε περιπτώσεις που τα κατακλύζουν,  θέλει χρόνο, θέλει συζήτηση, θέλει προσωπική ενδοσκόπηση και θέλει ενσυναίσθηση. Το να σταματήσεις ένα «tantrum”, όμως,  παίρνει ελάχιστο χρόνο. Με μια απειλή, μια δωροδοκία, ένα μειωτικό χαρακτηρισμό, μια σύγκριση με κάποιο άλλο παιδί (π.χ. «ο Δημήτρης που είναι καλό παιδί δεν το κάνει ποτέ αυτό») ή ακόμα και με την απειλή της χειροδικίας (κάποιοι φροντιστές δεν μένουν μόνο στην απειλή), και η αναστάτωση «πνίγεται», αλλά δεν εξαλείφεται. Γιατί η ανάγκη του δεν έχει κατανοηθεί, και το συναίσθημά που αυτή η ανάγκη γέννησε δεν έχει «συναντηθεί» από τον φροντιστή του. Το πιθανότερο είναι πως αυτή η συμπεριφορά θα επαναλαμβάνεται συνεχώς, και θα φορτίζει αρνητικά τον ψυχισμό του παιδιού.

Γιατί το “tantrum” σημαίνει «αμηχανία», «ντροπή», «ανασφάλεια», «αποτυχία», «χειραγώγηση», ή «κακός γονέας». Ακόμα και αν για εσάς δεν σημαίνει κάτι από τα παραπάνω, σημαίνει μια αρνητική κατάσταση. Αλλά δεν είναι. Είναι συναισθήματα που πλημμυρίζουν τον εγκέφαλο ενός παιδιού και δεν μπορεί να τα διαχειριστεί. Είναι κούραση έπειτα από μια βόλτα στο σούπερ-μάρκετ, είναι πείνα επειδή δεν έφαγε καλά το μεσημέρι, είναι ντροπή γιατί του είπατε να πει «ευχαριστώ» όταν η πωλήτρια του είπε πόσο όμορφη μπλούζα φοράει, είναι θυμός γιατί δεν καταλαβαίνει τον λόγο που δεν μπορεί να αποκτήσει αυτή την όμορφη μπλε μπουλντόζα (ή γιατί δεν του δώσατε χρόνο να τη θαυμάσει όσο θέλει), είναι άγχος γιατί δεν θέλει να πάει στο σχολείο, εκεί που υπάρχει «ο Αντρέας και χτυπάει». Σε καμία περίπτωση δεν είναι tantrum!

Θυμηθείτε πως τα παιδιά μικρής ηλικίας νιώθουν άβολα για τα έντονα συναισθήματα γιατί δεν γνωρίζουν ακόμα πως είναι προσωρινά και πως πάνε και έρχονται. Μπορούμε να τα βοηθήσουμε να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να συνειδητοποιήσουν πως ακόμα και αν νιώθουν π.χ. θυμό ή θλίψη αυτή τη στιγμή, πιθανότατα σε λίγα λεπτά να είναι καλύτερα. Μπορούμε να τα ρωτήσουμε «Πότε νομίζεις ότι θα νιώσεις καλύτερα;».

Μιλήστε στο παιδί σας για τον εσωτερικό του κόσμο και βοηθήστε το να ονομάσει όσα αισθάνεται. Οδηγείστε το στο να μάθει να παρατηρεί τι συμβαίνει στο μυαλό και στο σώμα του και να μιλάει γι’ αυτό. Μπορεί να μην είναι ακόμα σε θέση να το ξεχωρίσει αλλά μπορείτε να βοηθήσετε με δικές σας ερωτήσεις να κατανοήσει το σώμα του, π.χ. «πεινάς;», τα συναισθήματά του, π.χ. «πρέπει να είναι πολύ απελπιστικό όταν οι φίλοι δεν μοιράζονται τα παιχνίδια τους», και τη σκέψη του, π.χ. «τι νομίζεις πως θα γίνει αύριο;».

Σε στιγμές που ένα παιδί βιώνει μια συναισθηματική ένταση αυτό που έχει βοηθήσει εμάς είναι να διασφαλίσουμε πρώτα την συναισθηματική σύνδεση και, μόλις το παιδί ανακτήσει τον έλεγχο και γίνει πιο δεκτικό, να ακολουθήσουν τα μαθήματα, η πειθαρχία, και να τεθούν ξεκάθαρα όρια όπου χρειάζεται. Βοηθά πολύ πρώτα να ακούσω με αγάπη να μου διηγείται αυτό που την αναστάτωσε και να αναγνωρίζω τι αισθάνεται («το βλέπω πως απογοητεύτηκες που δεν μπορεί να έρθει ο Δημήτρης σπίτι να παίξετε»), να την αγκαλιάσω, να της τονίσω πόσο την αγαπώ. Αφού επανασυνδεθούμε κοιτάω πως μπορούμε να επιλύσουμε το πρόβλημα («Ίσως να ρωτούσαμε αν μπορεί να έρθει αύριο ο Δημήτρης να παίξετε. Έχεις κάποια άλλη ιδέα για παιχνίδι;») αλλά και προς μια πιο κατάλληλη συμπεριφορά («το ξέρω ότι ταράχτηκες αλλά θα μπορούσες να είσαι πιο ήπια μαζί μου» ή «μπορείς να χρησιμοποιήσεις πιο ευγενικές λέξεις για το πεις»).

Με έχουν ρωτήσει αρκετές φορές αν η Μυρτώ βιώνει tantrums. Η απάντηση είναι πως όχι, γιατί θεωρώ πως κανένα παιδί δεν βιώνει tantrums. Βιώνει όμως πολλές στιγμές σύγχυσης και συναισθηματικής έντασης που πηγάζουν κυρίως από τη δύναμη της θέλησής της να πραγματοποιήσει μια εργασία/πράξη/κίνηση σε σχέση με τις ικανότητές που έχει αναπτύξει ή δεν έχει αναπτύξει ακόμα. Βιώνει συναισθήματα που την κατακλύζουν, βιώνει ανάγκες που χρειάζεται να ικανοποιηθούν, και πολλές φορές βιώνει τα δικά μου ενδόμυχα αρνητικά συναισθήματα (ναι, τα παιδιά έχουν αυτή την ικανότητα, να «τσιμπούν» τα δικά μας αρνητικά συναισθήματα –άγχος, νεύρα, αγωνία, θυμό- και να τα κάνουν δικά τους). Όμως σχεδόν πάντα προσπαθώ να τη συναισθανθώ και να τη βοηθήσω να δώσει όνομα σε ό,τι νιώθει και να μιλήσει για αυτό όταν είναι έτοιμη. Δεν είναι τυχαίο πως μόλις συνδεθούμε και κατανοήσει πως τη «βλέπω», πως κατανοώ τι αισθάνεται και πως είμαι δίπλα της, συχνά ξεσπά σε κλάματα, σαν κάθαρση, επειδή νιώθει την ασφάλεια να ξεθυμάνει, να αποσυμπιεστεί. Θα το έχετε βιώσει και εσείς.

Εμείς έχουμε κατορθώσει να αποβάλλουμε από το μυαλό μας την λέξη tantrum. Δεν μας λέει τίποτα, δεν τη χρησιμοποιούμε, την έχουμε διαγράψει. Όχι μόνο για το δικό μας παιδί, αλλά και για των γνωστών και αγνώστων. Έχουμε εκπαιδεύσει τον εγκέφαλο και την καρδιά μας να βλέπει πέρα από  την συμπεριφορά και να αναζητά το συναίσθημα που κρύβεται κάτω από αυτήν, και κατ’ επέκταση την ανάγκη που το πυροδότησε. Ανάγκη για σύνδεση, ανάγκη για συναισθηματική εκτόνωση, ή κάποια σωματική ανάγκη. Έτσι προλαμβάνουμε σχεδόν κάθε σύγχυση, κάθε ματαίωση, όχι πάντα όμως. Γιατί κάποιες φορές και εμείς είμαστε εξαντλημένοι ψυχικά και σωματικά (“you can’t pοur from an empty cup”) όμως πάντα αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες που τα πυροδοτούν. Ποτέ δεν μειώνουμε όσα αισθάνεται με μια λέξη, και ποτέ δεν απαξιώνουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες της. Τουλάχιστον αυτό το κατορθώνουμε πάντα.

Η δύναμη της αποδοχής είναι υπέρμετρη και ένα ειλικρινές «σ’ αγαπώ» στις πιο δύσκολες στιγμές τα βοηθά να αισθανθούν ασφάλεια να μας φανερώσουν τα έντονα συναισθήματα. Πρέπει να γνωρίζουν πως αγκαλιάζουμε και τις πιο δύσκολες στιγμές τους, και πως είμαστε εκεί να τα βοηθήσουμε να βγουν από αυτές.

Ποτέ δεν θα γίνουμε οι τέλειοι, σούπερ γονείς ή θα έχουμε πάντα τη λύση που θα προγραμματίζει τα παιδιά μας σαν ρομπότ! Θα κάνουμε λάθη, και εμείς και τα παιδιά μας, όμως η ομορφιά είναι πώς θα μαθαίνουμε από αυτά. Το σημαντικότερο όλων είναι να είμαστε παρόντες στη ζωή των παιδιών μας, και να κρατάμε την σύνδεσή μας ζωντανή, στα πάνω και στα κάτω της ζωής αυτής.

Αν καταργήσουμε την λέξη «tantrum», αν αποδεχτούμε πως ακόμα και στις έντονες συναισθηματικές εντάσεις μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά σας να μεγαλώνουν, να μάθουν και να αναπτυχθούν, τότε έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα προς την ευζωία της οικογένειάς. Τα έντονα συναισθήματα δεν ονομάζονται tantrum, ούτε πρέπει να υποβιβάζονται, να αγνοούνται, να παραμερίζονται. Τα παιδιά μας δεν χρειάζονται μια άκυρη ονομασία που να τσουβαλιάζει όσα αισθάνονται. Αυτό που χρειάζονται είναι εμάς, να μένουμε παρόντες και να βαδίζουμε μαζί τους μέσα από αυτά τις έντονες στιγμές τους, διατηρώντας τον δεσμό γονέα-παιδιού ισχυρό, και επιτρέποντάς τους να νιώθουν ορατά, σημαντικά, και ίσα.

Για να μην χάνεις καμία ανάρτηση και κανέναν διαγωνισμό, μπορείς να ακολουθείς τη σελίδα Shabby Mommy στο Instagram και στο Facebook.