Ο ρυθμός μας: το παιχνίδι ρόλων

Eδώ και λίγους μήνες η Μυρτώ έχει πραγματικά βυθιστεί στον κόσμο του φανταστικού παιχνιδιού. Έχει μπει δυναμικά στην φάση του παιχνιδιού ρόλων, και της αρέσει να "μεταμορφώνεται" (όπως η ίδια λέει) μόλις φορά μια από τις πολλές στολές που έχει το μπαούλο της. Είναι εντυπωσιακό να την παρακολουθείς να "ζει" στο σκηνικό που πλάθει με τη φαντασία της, και να αναγνωρίζεις το μέγεθος της εξέλιξης που πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια σου. 

Γιατί ακόμα κι αν φαίνεται απλό, συνηθισμένο, σαχλό ή παιδιάστικο να φορά ένα παιδί ένα στέμμα, μια μπέρτα, μια μάσκα ή να κρατά ένα κλαδί για σπαθί, εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο εγκέφαλός του διεγείρεται, αναπτύσσεται, εξελίσσεται. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή μαθαίνει καλύτερα τον εαυτό του, εκφράζει συναισθήματα που μπορεί να καταπίεζε, αναπτύσσεται κοινωνικά, γνωστικά, σωματικά, συναισθηματικά. 

Αμέσως μόλις διακρίναμε ότι ξεκινά το ενδιαφέρον της για τα παιχνίδια ρόλων, το ενθαρρύναμε με στολές, ράβοντάς της μπέρτες και στέμματα, και παίζοντας μαζί της κάποιον ρόλο όταν μας το ζητούσε. Το καλύτερο δώρο για εκείνη ήταν ένα κάστρο που της έφτιαξα από μια γιγαντιαία κούτα που βρήκα, μιας και ο ρόλος που αγαπά περισσότερο να παίζει είναι αυτός της γενναίας ιππότισσας που πολεμά τον δράκο.

Αυτό που συνειδητοποίησα είναι πως το αναπτυξιακό στάδιο που βιώνει αυτή τη περίοδο είναι πολύ σημαντικό για εκείνη, και ακόμα και στις βόλτες μας στη φύση, εκεί που δεν έχουμε το μεγάλο κάστρο, τα αξεσουαρ και τις στολές, βρίσκει τρόπο να το εκφράσει: τα κλαδάκια γίνονται ραβδιά, τα μεγάλα φύλλα γίνονται πιάτα για λουλουδόσουπες, και τα μανιτάρια μπορεί να είναι το σπίτι κάποιου ξωτικού. Αν ανήκαμε στην κατηγορία των γονέων που δεν αφήνουν το παιδί να "ντυθεί" ή αγνοούσαμε και δεν ενισχύαμε το ενδιαφέρον της, νιώθω πως θα της στερούσαμε ένα κομμάτι του εαυτού της.

Το παιχνίδι ρόλων βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν σημαντικές δεξιότητες και συνδέεται με πολλά αναπτυξιακά οφέλη.

1. Ενισχύει τη μνήμη

Το παιχνίδι ρόλων ωθεί τα παιδιά να θυμούνται αυτά που έχουν δει ή ακούσει. Θυμούνται τις κινήσεις της μαμάς όταν κάνει τις δουλειές του σπιτιου ή ανακαλούν τις λεπτομέρειες ενός παραμυθιού που άκουσαν. Δεν είναι λίγες οι φορές που πάνω στο παιχνίδι μας η Μυρτώ μού αραδιάζει ολόκληρη φράση από κάποιο παραμύθι, ή μιμείται δικές μου κινήσεις και επιφωνήματα, με μεγάλη επιτυχία!

2.Aναπτύσσει τις γλωσσικες δεξιότητες

Μέσα από το παιχνίδι ρόλων το παιδί χτίζει ένα ευρύ, πλούσιο λεξιλόγιο μιας και καλείται να πλάσει μια ιστορία, να την περιγράψει, να στήσει διαλόγους, και, πολλές φορές, να χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά προτάσεις που είχε ακούσει από ένα παραμύθι, ή από μια συζήτηση ενηλίκων. Τις προάλλες άκουσα τη Μυρτώ να λέει στον μπαμπά της το εξής: "Μάγε Πητ (?!), θα κλείσω το πετράδι της φωτιάς στην καταπακτή και θα πάω να μαζέψω γύρη με τη νεράιδα Λίλη", και σκέφτηκα "να μια πρόταση που δεν θα ακούσω ποτέ στον ρεαλιστικό μας μικρόκοσμο"!

3. Καλλιεργεί τη δεξιότητα της επίλυσης προβλημάτων
Ποιος θα είναι ο γιατρός και ποιος ο ασθενής; Τα παιδιά πρέπει να παίρνουν γρήγορες αποφάσεις σε ένα παιχνίδι ρόλων. Εξασκούν τη δεξιότητα της επίλυσης προβλημάτων όταν πρέπει να αποφασίσουν ποια κοστούμια και ποια αξεσουαρ θα χρειαστεί ο κάθε χαρακτήρας για τον ρόλο του.

4. Ενσυναίσθηση
Το παιχνίδι ρόλων προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα να σκεφτούν και να αξιολογήσουν καλύτερα τη στάση και τα συναισθήματα των άλλων. Είτε μιμούμενα τον γονέα που φροντίζει ένα μωρό, τον γιατρό που φροντίζει έναν τραυματία, ή τον πυροσβέστη που σβήνει τη φωτιά, ταυτίζονται με τον ρόλο τους και κατανοούν καλύτερα την οπτική πλεύρα και τα συναισθήματα του ήρωα που υποδύονται. 

5. Αναπύσσει την συναισθηματική νοημοσύνη

Τα παιδιά βρίσκονται συνεχώς αντιμέτωπα με καταστάσεις που δεν κατανοούν, που τους προκαλούν σύγχυση ή και φόβο, π.χ. να γίνουν μάρτυρες ενός ατυχήματος, ή κάποιας μορφής βίας είτε στη πραγματική ζωή ή μέσω της τηλεόρασης. Τα παιδιά επεξεργάζονται τους φόβους τους μέσω του παιχνιδιού. Τα βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο και να εξερευνήσουν τους φόβους τους σε ένα ασφαλές, ελεγχόμενο περιβάλλον, έχοντας όλο τον χρόνο που χρειάζονται. Δεν είναι τυχαίο πως μετά το ατύχημα που είχε ο Διονύσης, στις αρχες του Δεκέμβρη, η Μυρτώ μου ζητά πολύ συχνά να παίζουμε τον γιατρό και τον ασθενή. Είναι ο δικός της τρόπος να επεξεργαστεί και να ξεπεράσει της αβεβαιότητα και τον φόβο που της προκάλεσε ο τραυματισμός του μπαμπά της.

6. Αναπτύσσει τις κινητικές δεξιότητες

Το παιχνίδι ρόλων αναπτύσσει τη λεπτή κινητικότητα. Κάθε φορά που το παιδί σας κουμπώνει τη στολή του, τυλίγει τον επίδεσμο στον ασθενή ή δένει τη πειρατική μπαντάνα στο κεφάλι του, εξασκεί και συντονίζει τους μύες των χεριών και των άνω άκρων του. 

Εκτός από τη λεπτή κινητικότητα, εξασκούν και την αδρή κινητικότητα: είτε με το να χτίζουν σπηλιές δράκων με τα μαξιλάρια του καναπέ (αγαπημένο παιχνίδι της ιππότισσας κόρης μου), είτε διασχίζοντας με περίσσεια ισορροπία τη "λίμνη" του σαλονιού πάνω στα "βραχάκια"/μαξιλάρια του καναπέ, είτε χορεύοντας σαν μπαλαρίνα, είτε τρέχοντας σαν σούπερ ήρωας με ταχύτητα "jet". Με τα παιχνίδια ρόλων το παιδί μεταφέρεται σε ένα κόσμο όπου πρέπει να στηριχτεί, να μετακινηθεί, να κουβαλήσει, να πετάξει πράγματα, να ισορροπήσει, να τρέξει, να μεταφέρει, να κυλιστεί, να εξασκήσει κάθε μυ του σώματός του.

7. Βοηθά στην εξερεύνηση της ταυτότητάς τους

Όταν τα παιδιά επιλέγουν κοστούμια και χαρακτήρες, συχνά επιχειρούν μέσα από τον εκάστοτε ρόλο να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως «ποιος είμαι;», «τι μπορεί να γίνω;», «με τι μοιάζει αυτό;», «τι θα γίνει εάν...». Ενώ τα αγόρια συχνά θέλουν να είναι σουπερ ήρωες, πυροσβέστες ή πειρατές και τα κορίτσια συχνά θέλουν να είναι νεράιδες και πριγκίπισσες, είναι φυσιολογικό και υγιές για τα παιδιά να δοκιμάζουν διαφορετικούς ρόλους καθώς μαθαίνουν για τον κόσμο. Ένα παιδί δεν πρέπει ποτέ να γελοιοποιηθεί για το τι επιλέγει να ντυθεί, και όχι μόνο. Δεν πρέπει να εγκλωβίζουμε τα παιδιά μέσα στο ίδιο τους το φύλο ή σε άλλα στερεότυπα (π.χ. τα κορίτσια ΠΡΕΠΕΙ να ντυθούν μόνο νοικοκυρές, να παίζουνε με κουζίνες, κούκλες και καλλυντικά, και να φοράνε ροζ τούτου και φορέματα, ενώ τα αγόρια μόνο γενναίους σουπερ ήρωες με μπλε μπέρτες, σπαθιά και όπλα).

Σαν  παιδιά, αρσενικά ή θηλυκά, έχουν τις ίδιες ικανότητες και δυνατότητες και την ίδια ανάγκη να παίξουν και να εξερευνήσουν και να μάθουν τον κόσμο γύρω τους. 

8. Ενεργοποιεί τη μίμηση
Τα παιδιά είναι από τη φύση τους μιμητικά πλάσματα. Ξεκινούν τη μίμηση ήδη από πολύ μικρή ηλικία, και από τα πιο κοντινά τους πρόσωπα, τη μαμά και τον μπαμπά, ένας ρόλος που τα βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα ποιοι είναι οι γονείς τους και τι κάνουν οι μεγάλοι. Μέσα από το παιχνίδι ρόλων τα παιδιά εξερευνούν τις ζωές άλλων ανθρώπων μιμούμενοι τις ενέργειες, τα συναισθήματα και τα λόγια τους.

Πολλές φορές η Μυρτώ μού έχει ζητήσει να κάνει εκείνη τη "μαμά" και εγώ τη "Μυρτώ", να ανταλλάξουμε, δηλαδή, ρόλους. Πάντα πριν ξεκινήσουμε της λέω τη φράση "α, ναι, θα έχει πλάκα να παίξουμε αυτό το παιχνίδι", τονίζοντας τη λέξη "παιχνίδι" ώστε να καταστήσω σαφές πως αυτή η ανταλλαγή γίνεται εν γνώση μου, για λίγο χρόνο και μόνο σαν διασκέδαση. Δεν είναι λίγες οι φορές που η Μυρτώ επαναλαμβάνει φράσεις και κινήσεις μου που με έχουν αφήσει άφωνη. Που μου κρούουν το καμπανάκι αν κάτι φαίνεται πως κάνω λάθος. Γίνονται ο καθρέφτης μας!


9. Εξελίσσει τις κοινωνικές δεξιότητες
Το παιχνίδι ρόλων ενθαρρύνει τη συνεργασία και συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να διαπραγματεύονται, καθώς πρέπει να συμφωνούν στη πλοκή της ιστορίας αλλά και στους κανόνες. Αναπτύσσουν το αίσθημα της ομαδικότητας και μαθαίνουν το στοιχείο της ανταλλαγής.


10. Kαλλιεργεί τη φαντασία
H φαντασία των παιδιών είναι ανεξάντλητη και αδάμαστη, και θεωρώ πως αν παραμένει ελεύθερη και καλλιεργείται με αγάπη, αποτελεί το κλειδί για χαρούμενα και ισορροπημένα παιδιά. Όσο μεγαλώνουμε, η φαντασία μας συρρικνώνεται από έναν σκληρό και υπερ-ρεαλιστικό κόσμο. Ο Rudolf Steiner, ο εμπνευστής της φιλοσοφίας Waldorf, πίστευε ότι ένα παιδί που είναι ελεύθερο να αναπτύσσει τη φαντασία του εξελίσσεται σε έναν δημιουργικό, ενσυνείδητο ενήλικα. 

Από τα παιδικά μου χρόνια, αυτό που μου έχει μείνει πεντακάθαρο σαν εικόνα αλλά και σαν αίσθηση είναι τα παιχνίδια ρόλων που παίζαμε με την αδελφή μου. Η δύναμη της φαντασίας μας ήταν τόσο ισχυρή που αντί για την πραγματική εικόνα που θα αντίκρυζε κάποιος ενήλικας (βλ.μακριά μαλλιά από φούστες της μαμάς στο κεφάλι, σπαθιά από ρολλά αλουμινόχαρτου, και οχυρά φτιαγμένα από την εγκυκλοπαίδεια της γιαγιάς Θεώνης αραδιασμένη στα μωσαϊκά), έχει χαραχτεί στη μνήμη μου μόνο η εικόνα του κόσμου που πλάθαμε. Τι γλυκειά αίσθηση!

Ας υποστηρίξουμε, ας ενθαρρύνουμε και ας απολαύσουμε τα παιχνίδια ρόλων των παιδιών μας, και ας αξιοποιήσουμε την ευκαιρία να δούμε τον κόσμο, τον εαυτό τους, αλλά και εμάς, μέσα από τα δικά τους μάτια.


Κάποιες προτάσεις με τις οποίες μπορείτε να ενισχύσετε το παιχνίδι ρόλων των σπορακίων σας:

• Προμηθευτείτε υφάσματα με το μέτρο, μιας και χρησιμεύσουν σαν κάπες, μπέρτες, φούστες,, ζώνες, μαγικά φτερά. Μπορείτε να αγοράσετε διάφορα χρώματα φόδρας, που έχει μια πιο αέρινη και εντυπωσιακή υφή.
• Προμηθευτείτε ένα σετ ιατρού/κτηνιάτρου, και δώστε την ευκαιρία στα σποράκια σας να σας γιατρέψουν.
• Μην πετάτε ποτέ τα ρολλά από το αλουμινόχαρτο/λαδόκολλα/σελοφαν. Γίνονται ιδανικά τηλεσκόπια, σπαθιά, μέχρι και κουπιά βάρκας!!!
• Όταν φτάνει το Halloween ή το καρναβάλι, αδράξτε την ευκαιρία και προμηθευτείτε οικονομικά αξεσουαρ και στολές, μιας και την υπόλοιπη σεζον αποσύρονται. 
• Δημιουργήστε χρόνο για να παίξετε μαζί με τα σποράκια σας όποτε αυτά σας το ζητούν. Δεν έχω δει να ζωγραφίζεται πιο φωτεινό χαμόγελο στο προσωπο της κόρης μου από όταν γίνομαι παιδί μαζί της. 

Καλό Σαββατοκύριακο, και καλά παιχνίδια!!!