Ο ρυθμός μας: H συναισθηματική σύνδεση

Πριν λίγες ημέρες παρακολούθησα ένα σεμινάριο "Θετικής Διαπαιδαγώγησης" από την πολύ γλυκειά Μαρία Παπαφιλίππου, στο οποίο δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην συναισθηματική σύνδεση γονέα-παιδιού. Όσα ειπώθηκαν και όσα βιώσαμε σε αυτό με έκαναν να αισθάνομαι πιο σίγουρη για τον τρόπο ανατροφής της μικρής μας, ενώ ένιωσα μια πρωτόγνωρη ασφάλεια για τον συναισθηματικό μας δεσμό.

Ήδη από την γέννησή της είχα βυθιστεί στην ανάγνωση βιβλίων, άρθρων, αναρτήσεων σχετικά με την ενσυναίσθηση, αλλά στα περισσότερα έβρισκα τα ίδια λόγια, μέχρι και τις ίδιες προτάσεις, και η αλήθεια είναι πως δυσκολευόμουν να κατανοήσω τον ίδιο τον όρο. Με απασχολούσε και με απασχολεί βαθύτατα, γιατί πιστεύω πως είναι το κλειδί για την συνδεση γονέα-παιδιού που προανέφερα. Ωστόσο, γιατί είναι τόσο δύσκολο να την κατανοήσουμε και να την υιοθετήσουμε στην καθημερινότητά μας; Τελικά, η ενσυναίσθηση, η ικανότητα δηλαδή να μπαίνεις στη θέση του άλλου και να βιώνεις όσα αισθάνεται, είναι κάτι έμφυτο ή κάτι επίκτητο;

Αυτή ακριβώς την ερώτηση είχα κάνει σε μια δημοσκόπηση στον λογαριασμό μου στο Instagram πριν λίγους μήνες, και το αποτέλεσμα έδειξε πως το 50% θεωρούσε πως είναι έμφυτο ενώ το άλλο 50%  επίκτητο...Και η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει σωστή απάντηση, γιατί θεωρώ πως εξαρτάται από τα βιώματα της παιδικής ηλικίας του καθενός μας. Δηλαδή, όσοι τελικά ψήφισαν και απάντησαν σε αυτό το ερώτημα, απαντούσαν έμμεσα στο αν είχαν βιώσει αυτό το συναίσθημα ήδη από την παιδική τους ηλικία. 

Αν στην παιδική ηλικία δεν υπήρχε ενσυναίσθηση από του γονείς ή κηδεμόνες, φυσικό είναι να μην τη θεωρεί κάποιος ως έμφυτη. Αντιθέτως, αν μεγαλώσει κανείς σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχει συναισθηματική ελευθερία αλλά και κατανόηση, αυτό θα τον ορίζει και ως άνθρωπο...και θα εκφράζεται χωρίς δυσκολία. 

Εγώ ανήκω στην πρώτη κατηγορία, και, μα τον Τουτάτη, είναι ότι πιο απαιτητικό και δύσκολο έχω βιώσει σαν άνθρωπος και μητέρα, η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης απέναντι στο παιδί και στους γύρω μου. Γιατί, για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική τους νοημοσύνη και να συνδεθούμε τελικά μαζί τους, αναγκαζόμαστε να αναπτύξουμε και τη δική μας. Τα παιδιά είναι καθρέπτες της δικής μας πραγματικότητας, και μας φέρνουν αντιμέτωπους με δικές μας συναισθηματικές εμπλοκές. Είναι δική μας ευθύνη ως γονείς να τις λύσουμε, διαφορετικά τα παιδιά μας θα αποκηρύξουν πολλά στοιχεία της προσωπικότητάς τους προκειμένου να ξαναφέρουν το χαμόγελο στο πρόσωπο ενός λυπημένου ή θυμωμένου γονέα. Αυτοθυσιάζονται! Εκεί, θεωρώ πως έγκειται η δυσκολία της συναισθηματικής σύνδεσης. 'Επειτα από 3 χρόνια που το δουλεύω πολύ μέσα μου, έχω καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να ακούω τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού μου. Παύω να ακούω τόσο τις λέξεις που εκείνο εκφράζει, και εστιάζω στο εσωτερικό του βίωμα και εσωτερικό του κίνητρο. Με λίγα λόγια, σέβομαι τα συναισθήματά του.

Την περασμένη Κυριακή πήγαμε στην ανθοκομική έκθεση στην Κηφισιά. Η μικρή είχε υπερενθουσιαστεί με όλα τα ερεθίσματα γύρω της: το γεμάτο πανέμορφα λουλούδια άλσος, τους κυρίους που πουλούσαν μπαλόνια, το κιόσκι που πουλούσε παγωτό και ποπ κορν...Δικαιολογημένα, λοιπον, με το που φτάσαμε η μικρή μάς ζήτησε να της αγοράσουμε το πρώτο φυτό που αντίκρυσε, στο πρώτο περίπτερο που συναντήσαμε! Αντί να την αποτρέψω  ή να της στρέψω αλλού τη προσοχή, συμφώνησα μαζί της ότι ήταν πολύ όμορφο φυτό, συμπληρώνοντας πως τα γαλάζια μικροσκοπικά λουλουδάκια που είχε μοιάζανε λίγο με αστεράκια. Η Μυρτώ γέλασε που μου φάνηκαν "γλυκούλικα" και προχώρησε μαζί μας χωρίς να ξανακοιτάξει το λουλούδι ή να μας ζητήσει να πάρουμε το συγκεκριμένο. Η επιθυμία της να το πάρει εξαφανίστηκε μπροστά στην ανάγκη που ικανοποιήθηκε να νιώσει συνδεδεμένη με κάποιον, να μοιραστεί κάτι, ειδικά σε ένα περιβάλλον που της προκαλούσε σύγχηση και υπερένταση. Εννοείται πως αυτό δεν μπορεί να γίνεται συστηματικά, και το να ικανοποιείς τις ανάγκες προσφέροντας δώρα ή γλυκά δεν είναι κακό. Τελικά, έπειτα από 1 1/2 ώρα περίπατο και 2 βόλτες σε όλα τα περίπτερα του άλσους διάλεξε το λουλούδι που ήθελε: ένα παχύφυτο Hoya Kernii!

Αυτό δεν γινόταν πάντα. Όσο ήταν πιο μικρή χρειαζόταν ακόμα περισσότερη υπομονή και επιμονή, περισσότερη προσπάθεια να κατανοήσουμε και να συνδεθούμε με τον εσωτερικό της κόσμο. Τώρα, πλέον, μας μιλάει, μας λέει τι την ενοχλεί, τι επιθυμεί και τι δεν της αρέσει. Και οφείλουμε να το σεβαστούμε, όσο μικρό ή τρελλό κι αν φαίνεται στα μάτια μας (π.χ. να κλείσει εκείνη την τηλεόραση, να δέσει η ίδια τα παπούτσια, να ανέβει χωρίς βοήθεια στο σκαμπό και να πλύνει τα χέρια της, να επιλέξει να βάλει φτερά πεταλούδας για να πάμε στο πάρκο). Αυτό που βοήθησε σημαντικά στο να αναγνωρίζει και η ίδια η Μυρτώ τα συναισθήματά της είναι να εκφραζόμαστε και εμείς οι ίδιοι, φωναχτά για το τι βιώνουμε, π.χ. αν είμαι κουρασμένη, θυμωμένη κτλ, της το λέω, αλλά πάντα ακολουθεί και ένα "επειδή", μια ειλικρινής επεξήγηση ("όταν μου ζητάς να σου φτιάξω μακαρόνια και τελικά δεν τα τρως, θυμώνω επειδή μαγειρεύω για εσένα και έχω την ανάγκη να είναι κάτι χρήσιμο"). 

Πριν λίγες ημέρες βλέπαμε με τη Μυρτώ ένα επεισόδιο από την αγαπημένη της παιδική σειρά στην τηλεόραση. Όταν αυτό τελείωσε, ο πατέρας της έκλεισε την τηλεόραση. Η Μυρτώ αμέσως εξέφρασε τον θυμό της γιατί "ήθελε εκείνη να πατήσει το κουμπί για να κλείσει η τηλεόραση" και έτρεξε στο δωμάτιό της. Εγώ την ακολούθησα, κάθησα ήσυχα δίπλα της λέγοντας "ήθελες εσύ να πατήσεις το κουμπί στο τηλεχειριστήριο"...σιγή.....εγώ συνέχισα "γιατί σου αρέσει ο τρόπος που κλείνει η τηλεόραση και εξαφανίζεται σταδιακά η εικόνα"...αμέσως τέντωσε το χεράκι της, χωρίς να με κοιτά, και ένα δάχτυλάκι μού άγγιξε το απλωμένο μου χέρι. Αυτό ήταν σημάδι ότι η "κρίση" αποκλιμακώνεται και ότι είχαμε συνδεθεί. Για τη Μυρτώ, εκείνη τη στιγμή, ήταν όλος της ο κόσμος να πατήσει το κουμπί του τηλεχειριστηρίου. Και ένιωσε ματαίωση όταν δεν το έκανε, με αποτέλεσμα να εκφράσει θυμό και νεύρα. Η συναισθηματική μας σύνδεση επετευχθει και σε λίγα λεπτά η Μυρτώ είχε βγει από την σκηνή, μου αγκάλιασε το πρόσωπο λέγοντάς μου "μαμά, ήθελα πολύ να κλείσω εγώ την τηλεόραση".

Σε καμία περίπτωση δεν λέω ότι δεν βιώνουμε και μεγάλες εκρήξεις θυμού και νεύρων. Δεν περνάνε όλες οι καταστάσεις με άμεση αποκλιμάκωση. Το παιδί νιώθει τα συναισθήματα να το κατακλύζουν για μια αδικία, έναν πόνο, μια δοκιμασία και αυτά τα συναισθηματα πρέπει να αφήνονται ελεύθερα να εκφράζονται, για να μην μετατρέπονται σε τραύματα.  Όπως λέει και η Isabelle Filliozat στο βιβλίο της Στην καρδιά των συναισθημάτων του παιδιού, "το συναίσθημα είναι η κίνηση της ζωής, και η συναισθηματική ρευστοποίηση εγγυάται την ψυχική υγεία".

Όταν συμβαίνει αυτό, εμείς προσπαθούμε να είμαστε δίπλα της, χωρίς να καταστέλλουμε τα συναισθήματά της. Δεν προσπαθούμε να λύσουμε το πρόβλημα, αλλά να τη βοηθήσουμε να εκφράσει το συναίσθημα. Μπορεί να τη ρωτήσω "πώς μπορώ να σε βοηθήσω?" ή "τι συμβαίνει? τι αισθάνεσαι?"(αποφεύγουμε το "γιατί" γιατί καλεί το παιδί να σκεφτεί και εκείνο δεν είναι σε θέση εκείνη τη στιγμή). Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά στο χάος των συναισθημάτων τους. Ο ενήλικας μπορεί να διαχειριστεί μόνος του τα συναισθήματά του γιατί οι μετωπιαίες ζώνες του εγκεφάλου που επιτρέπουν να τους δίνει νόημα έχουν ολοκληρώσει την ωρίμανσή τους. Όμως στο παιδί είναι υπό κατασκευή! Οπότε χρειάζεται τη βοήθειά μας για να μην ξεχειλίσει από τα συναισθήματά του.

Τα λόγια που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να βοηθήσετε το παιδί σας να προσδιορίσει το βίωμά του:

Βλέπω ότι...(είσαι λυπημένος, τα πράγματα δεν πήγαν καλά σήμερα)
Τι αισθάνεσαι όταν....
Τι σε στενοχωρεί πιο πολύ? Τι σε θυμώνει πιο πολύ? (όταν είναι φανερό αυτό το συναίσθημα)
Τι πιστεύεις (για τη στάση αυτού του ανθρώπου, γι'αυτή τη συμπεριφορά...)
Πώς νιώθεις (για αυτό το γεγονός)
Τι είναι αυτό που φοβάσαι (στον σκύλο, στον δράκο του παραμυθιού)
Τι είναι αυτό που χρειάζεσαι?

Όταν έχετε μιλήσει επί μακρόν για την κατάσταση και έχουν εκφραστεί όλα τα συναισθήματα, μπορείτε να φτάσετε στο πως φαντάζεται τη λύση.

Τι μπορείς να κάνεις?
Τι μπορώ να κάνω εγώ?
Πώς μπορώ να σε βοηθήσω?

Το να ασχολείται κανείς με τα συναισθήματα είναι κάτι εντελώς καινούριο. Το να σέβεται κανείς τα παιδιά και να τα υπολογίζει ως ανθρώπους είναι επίσης κάτι πολύ καινούριο. Αυτή η ανάρτηση πιθανόν να φανεί σε πολλούς ως νουθεσία μιας μαμάς που τα έχει όλα υπό έλεγχο ή που έχει βρει τη χρυσή τομή. Δεν είναι καθόλου έτσι. Πιθανόν να τα γράφω για να μπορώ να ανατρέχω κι εγώ στις δύσκολες ώρες που τα βάρη της μητρότητας, αλλά και της καθημερινότητας με ισοπεδώνουν. Ενώ προσπαθώ να τηρώ όλα όσα αναφέρω, υπάρχουν στιγμές που η σωματική και ψυχική κούραση, αλλά και οι δικές μου συναισθηματικές εμπλοκές (τα μπαγκάζια του παρελθόντος που λέγαμε) με κατακλύζουν και πιθανόν να προσπαθήσω να δώσω τη λύση άμεσα, χωρίς να το συζητήσω μαζί της. Υπάρχει κι αυτή η πραγματικότητα γιατί δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς, αλλά ούτε τέλεια παιδιά. Εκεί, όμως έγκειται το αλάτι και το άρωμα της ζωής, στα συναισθήματα. Αυτό που με βοηθά στις δύσκολες ώρες που η κούραση χτυπά κόκκινο είναι η σκέψη πως τα χρόνια περνούν γρήγορα, πολύ γρήγορα, και τα γέλια και οι χαρούμενες φωνές δεν θα ακούγονται όταν τα παιδιά μας θα έχουν φύγει από το σπίτι.

Και πως:

"Τα παιδιά σας δεν είναι παιδιά σας

Είναι οι γιοί και οι κόρες της λαχτάρας της Ζωής για ζωή

Έρχονται στη ζωή με τη βοήθειά σας, αλλά όχι από εσας

Και μ'όλο που είναι μαζί σας,

Δεν ανήκουν σε εσας".

Χαλιλ Γκιμπραν

Περιμένω τις δικές σας εμπειρίες και τα δικά σας σχόλια!
Καλό Σαββατοκύριακο σε όλους!